ምስ ክብሪ ዝተተሓሓዘ ገበን እንታይ እዩ?

ኣምር ክብሪ

ኣብ ብዙሕ ኵነታት ክብሪ ከም ኣወንታዊ ነገር እዩ ዚቝጸር። ውልቃውያን ሕብረተሰባት
ንኽብሪ ምስ ከም ቅንዕና፡ ንጽህናን ፍትሓውነትን ዝኣመሰሉ ባህርያት የዛምድዎ።
እዚኦም ኩሎም ኣባላት ሕብረተሰብ ክውንንዎም ዝኽእሉ ባህርያት እዮም። ኣብ
ውልቃውነት ዝተመስረተ ሕብረተሰብ እምበኣር ኩሉ ሰብ ክብሪ ክውንን ይኽእል እዩ።
ኣብ ሓባራዊ ሕብረተሰባት ግን ደቂ ተባዕትዮ ጥራይ እዮም ክብሪ ዝወሃቦም።
ብመሰረት እዞም ሕብረተሰባት ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ህይወተን ዘለዉ ደቂ ተባዕትዮ ክብሪ
ንኽረኽቡ ኣዝየን ትሕትና ዘለወንን ኣካላተን ከየቃልዓን ኣለወን። ብኻልእ ኣዘራርባ፡
ሕፍረት ኣብ ውሽጢ ባህሊ ክብሪ ሰፊኑ ኣሎ።

ስርዓት ባህሊ ኽብሪ

ስርዓታት ክብሪ፡ ኣብቲ ደቂ ኣንስትዮ ኣባላት ስድራ ቤተን ዜርእይዎ ቅኑዕ ወይ ዘይቅኑዕ
ባህሪ ይምርኮስ ዝብል ኣተሓሳስባ’ውን የጠቓልል፡ i.e.፡ ብመሰረት እቲ ሰፊኑ ዘሎ ናይ
ክብሪ ባህሊ ርእዮተ ዓለም ድንግልናን ንጽህናን ቅቡል ዝኾነ ነገር ክሳብ ክንደይ
ይኽተልዎ። ዘይተመርዓዋ ኣዋልድን ደቂ ኣንስትዮን ቅድሚ ኣብ ጾታዊ ርክብ ምውፋረን
ክሳብ መርዓ ክጽበያ ትጽቢት ክግበረለን እንከሎ፡ ዝተመርዓዋ ኣዋልድን ደቂ ኣንስትዮን
ካብ ሓዳር ወጻኢ ጾታዊ ርክብ ክቑጠባ ትጽቢት ይግበር።

ቍጽጽርን ስልጣንን

ስልጣንን ቁጽጽርን ኣብ ክብሪ ዝተመስረተ ጭቆና ማእከላይ ባእታታት እዮም። ገደብ፡
ዘይሕጋዊ ምፍርራሕ፡ ስምዒታዊ ምጽላም፡ ውርደትን ዝተፈላለየ ዓይነት ግህሰትን
ጭቆና እዩ። ኣብ መንጎ ጭቆናን ንኣብነት ስነ-ኣእምሮኣዊ ዓመጽን ብተደጋጋሚ ረቂቕ
መስመር ኣሎ።

ዕላማ ምስ ክብሪ ዝተተሓሓዘ ጭቆና ኣብ ልዕሊ ደቂ ኣንስትዮ ኣዝማድ ንክብሪ ወዲ
ተባዕታይ ወይ ስድራቤት፡ ዘመድ ወይ ሓባራዊ ንኸይብድላ ኣብ ሓደጋ ንኸይዋሳእ
ምቁጽጻር እዩ። በዚ ድማ ምስ ክብሪ ዝተተሓሓዘ ጭቆና ስልጣን ንምጥቃም ዝሕግዝ
መሳርሒ እዩ።

ኣብ ክብሪ ዝተመርኮሰ ጭቆና ኣብ ዝህልወሉ ኩነታት፡ ወለዲ ዳርጋ ኩሉ ብዛዕባ ደቆም
ዝምልከት ክውስኑ ልሙድ እዩ። ቆልዑ ብኸመይ ክኽደኑ ከም ዝፍቀደሎም፡ ምስ መን
ግዜ ከሕልፉ ከም ዝፍቀደሎም፡ ዝረኽብዎ ዓይነት ትምህርቲ፡ ከምኡ’ውን ኣብ ምንታይ
ዓይነት መዘናግዒ ንጥፈታት ክዋፈሩ ከም ዝፍቀደሎም ከጠቓልል ይኽእል። ንኣዋልድን
ኣወዳትን ከምኡ’ውን ደቂ ኣንስትዮን ደቂ ተባዕትዮን ንኣብነት ኣብ ገዛ፡ ቅድመ
ትምህርቲ፡ ቤት ትምህርትን ትርፊ ግዜን ዝገብርዎ ኣካላውን ማሕበራውን
ምፍልላይ’ውን ከመልክት ይኽእል።

ኣብ ትሕዝቶ ክብሪ ንሓደ ኣባል ጉጅለ ምግላልን ሸለል ምባልን እውን ጭቆና ክኸውን
ይኽእል እዩ። ከም ዓሻ፡ ኣመንዝራ ወይ ዘይተደለየት ዝኣመሰሉ ንዕቀት ዝመልኦም ቃላት
ክጥቀሱ ይኽእሉ እዮም። ይኹን እምበር ከም እኒ ኻልኦት ኣባላት እቲ ጕጅለ ንህይወት
እቲ ተኣፋፊ ሰብ ከም ዘይጻወርዎ ምግባር ዝኣመሰለ እተፈላለየ ምጕብዕባዕ እውን
ከጠቓልል ይኽእል ኢዩ።

መብዛሕትኡ ግዜ፡ እቲ ኩነታት ከከም ጾታ ይፈላለ እዩ። ኣብ ናይ ክብሪ ኩነታት፡
ኣዋልድን ደቂ ኣንስትዮን ብተለምዶ ካብ ኣወዳትን ደቂ ተባዕትዮን ብዝያዳ ብጽኑዕ
ምቁጽጻርን ዝተገደቡን እዮም።

ንኣብነት፡ ጭቆና ንሓደ ቈልዓ ወይ ንሓደ ዓቢ ሰብ ብዘይ ድሌቶም ብግዴታ ወይ
ብግዴታ ምምርዓው ዜጠቓልል ኽኸውን ይኽእል እዩ። ኣዋልድን ደቂ ኣንስትዮን ምስ
ኣወዳትን ደቂ ተባዕትዮን ማሕበራዊ ርክብ ከምዘይፍቀደለን ወይ ድማ ካብ ገዛ ክወጻ
ከለዋ ኩሉ ግዜ ብወዲ ተባዕታይ ክዕጀባ ከምዘለወን ዘመልክት ክኸውን ይኽእል።

ከም ሳዕቤን ሓደ ሰብ ኣብ ዘይተደለየ ተግባር ብምውፋሩ ምስ ክብሪ ዝተኣሳሰር ጭቆና
ክወርዶ ይኽእል። ድሕሪኡ ካልኦት ኣባላት ናይቲ ጉጅለ ንኣብነት ንሳ ከምዘየላ
ኣምሲሎም ክቐርቡ ይኽእሉ። እቲ ተቓላዓይ ውልቀሰብ እውን ክርሕቕ ወይ ኣጸያፊ
ኣስማት ክጽዋዕ ይኽእል እዩ።

ምስ ክብሪ ዝተኣሳሰር ጭቆና እውን ሓደ ኣባል ስድራ ወይ ዘመድ ንኻልእ ኣባል ስድራ
ወይ ዘመድ ንኻልእ ክጭፍልቕ ብምግዳድ ከም ሓደ ወዲ ንኣሓቱ ክቆጻጸርን ክድርቶን
ብምግዳድ ክግበር ይከኣል እዩ። ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ኣጋጣሚታት፡ ኣወዳትን ኣዋልድን
ዝተፈላለየ ዓይነት ምስ ክብሪ ዝተኣሳሰር ጭቆና ይበጽሖም።

ገደባት

ቈልዑን መንእሰያትን መብዛሕትኡ ግዜ እተፈላለየ ዓይነት ገደባት ሒዞም እዮም
ዚነብሩ። ናይ ዓበይቲ ዓለም ደረት ኣለዋ ቈልዑን ኣባጽሕን ከኣ ነዚ ሕግታት እዚ
ኽሕልዉ ትጽቢት ይግበረሎም ኢዩ። ሓለውቲ ኣብ ዝተፈላለዩ ምስ ህጻናት ዝተኣሳሰሩ
ጉዳያት ገደብ ናይ ምግባርን ውሳነ ናይ ምውሳንን ስልጣን ኣለዎም። ይኹን እምበር
ህጻናትን መንእሰያትን እውን ርእይቶ ክህልዎምን ኣብ ዝምልከቶም ጉዳያት ክሳተፉን
መሰል ኣለዎም።

ህጻናት ኣብ ህይወት ገዛእ ርእሶም ጽልዋ ከሕድሩ ዝኽእሉሉ ዕድላት ምስ ዕድመን
ብስለትን ክውስኽ ይግባእ። ኣብ ኣኽብሮት ዘለዎ ሃዋህው ንዝነብሩ ህጻናትን
መንእሰያትን፡ ምስ ዓበዩ መነባብሮኦም ክሽርሽር ልሙድ እዩ፤ እዚ ብፍላይ ነተን
ብተደጋጋሚ ወርሓዊ ጽግያት ምስ ጀመረ ናጽነተን ኣዝዩ ይንኪ ኢቲ ንኣዋልድ ሓቂ እዩ።

ኣብ መንጎ እቲ ተቐባልነት ዘለዎ ናይ ወለዲ ሓላፍነት ምጥቃምን መሰረታዊ ናጽነትን
መሰላትን ቈልዑን ኣባጽሕን ምጥሓስን ዘሎ ደረት ምውሳን ኣጸጋሚ ክኸውን ይኽእል
ኢዩ። ወለዲ ኣብ ልዕሊ ደቆም ዝገብርዎ ገደብ ኩሉ ግዜ ምኽንያታዊ ኣይኮነን። እዚ
ቐይድታት እዚ ወለዲ ነቲ ውሉዳት ኣብ ህይወቶም ንኺሳተፉን ውሳነ ንኺገብሩን
ዘለዎም መሰል ብዚጥሕስ መገዲ ኸም ዚቈጻጸርዎም ኪገብሮም ይኽእል እዩ ።

ቈልዑ ዋላ እኳ ከም ዓበይቲ ናጽነት እንተዘይብሎም መሰል ኣለዎም። ቈልዑ ናይ
ምስታፍ መሰል ኣብ ሕብረተሰብ ዘለዎም ሕጋውን ማሕበራውን ደረጃ መግለጺ እዩ።
ሓደ ካብቲ መርገጺታት ውዕል መሰላት ቈልዑ፡ ቈልዑ ክስምዑን ኣብ ዝትንክፎም
ጉዳያት ናይ ምስታፍ መሰል ከም ዘለዎምን እዩ። ዓበይቲ ሰባት ኣብ ኩሉ ንመሰላት
ቈልዑ ዝምልከት ጉዳያት ናይ ቈልዑ ናይ ተሳትፎ መሰላት ኣብ ግምት ከእትዉ ኣለዎም።

ናይ ክብሪ ጭቆና ዝበጽሖም ቈልዑን መንእሰያትን ብተደጋጋሚ ምስ ተመሳሳሊ ዕድመ
ዘለዎም መዛኑኦም ከይተሓባበሩ ይኽልከሉ። ኣብቲ ኣብ ናጻ ግዜኦም ክበጽሕዎ
ዝፍቀደሎም ቦታታትን ክኸዱ ዝፍቀደሎም ክፍልታትን ክኽደኑ ዝግደዱ ኣከዳድናን
እውን ክግደቡ ይኽእሉ እዮም።

ንቈልዑን መንእሰያትን ኣብ ሓደ ብፍላይ ተቓላዕቲ ጉጅለ ዝምደቡ፡ ከም ስንኩላን ወይ
LGBTQI ምዃኖም ዝገልጹ፡ እቲ ኩነታት ዝያዳ ክተሓላለኽ ይኽእል። ንኣብነት፡ እታ
ስድራቤት ነቲ ተቓላዕቲ ሰብ ከም ጾታዊ ዝንባለኡ ዝኣመሰለ ተቓላዕነት ምስ እትፈልጥ፡
እቲ ምቁጽጻር ዝውስኽ ክኸውን ይኽእል።

ዓመጽ

ምስ ክብሪ ዝተኣሳሰር ዓመጽ ኣካላዊ፡ ስነ-ኣእምሮኣዊ፡ ንዋታዊ፡ ጾታዊ ወይ ምሳልያዊ
ወይ ድማ ውህደት ናይዞም ዓይነታት መግለጺ ክኸውን ይኽእል።

ኣካላዊ ዓመጽ

ኣካላዊ ዓመጽ ብቐንዱ ዝተፈላለዩ ዓይነታት ግህሰት ዝሓቖፈ ኮይኑ፡ ነቲ ግዳይ ንቃንዛ
ወይ ኣካላዊ ጉድኣት ዘቃልዕ እዩ። እቲ ዓመጽ ምርጋጽ፡ ምጉርፋጥ፡ ምልክት ምግባር፡
ጸጉሪ ምጉታት፡ ከምኡ’ውን መጥቃዕቲ ኣሲድ ዝበሃልን ካልኦትን ከጠቓልል ይኽእል።

ኣብ ናይ ክብሪ ኵነታት፡ ኣካላዊ ዓመጽ፡ ከም ግዴታዊ ምልጻይ፡ ምቑራጽ ዝተፈላለየ
ክፍሊ ኣካላት፡ ወይ ከም መጥቃዕቲ ኣሲድ ዝኣመሰለ ኣገባብ መልክዕ ናይቲ ግዳይ
ምብስባስ ዝኣመሰሉ ስርዓታዊ ባእታታት ከጠቓልል ልሙድ ኣይኮነን። ካልእ መልክዕ
ናይ ስርዓታዊ ባእታ ድማ ምስ ርስሓት ዝተኣሳሰሩ ነገራት ከም መንጽቢት፣ ቀርኒ ጫማ
ወይ ስሊፐር ዝኣመሰሉ ተግባራት ዓመጽ ንምፍጻም ምጥቃም እዩ።

ዕላማ ናይቶም ስርዓታዊ ባእታታት ነቲ ግዳይ ካብቲ ሓባራዊ ማሕበረሰብ ንምግላልን
ነቲ ገበነኛ ብተግባራቶም ካብ ሞራላዊ ሓላፍነት ነጻ ንምግባርን እዩ።

ስነ-ኣእምሮኣዊ ዓመጽ

ስነ-ኣእምሮኣዊ ዓመጽ ብተደጋጋሚ ከም ኣመንዝራ፡ ረታርድ፡ ዋጋ ዘይብሉን
ዘይተደልየን ዝኣመሰሉ ጸርፊ ዝመልኦም ጸርፊ ቃላትን ጸርፍን ዝሓዘ እዩ። ብተወሳኺ
ግዳይ መስቀላዊ መርመራ፣ ዝተፈላለየ ዓይነት ውርደትን ንዕቀትን፣ ማሕበራዊ
ምግላልን ዝተፈላለየ መቕጻዕቲ ምፍርራሕን ክግበረሉ ይኽእል።

ከም ስነ ኣእምሮኣዊ መጥቃዕቲ ዝኣመሰለ ምስ ጭቈና ዝመልኦ ተግባራት ክምደብ
ዝኽእል ተግባራት ልሙድ እዩ ፣ ንኣብነት እቲ ግዳይ ክዋረድ ወይ መቕጻእቲ ኺቈጻጸር
ይኽእል እዩ።

ንዋታዊ ዓመጽ

ንዋታዊ ዓመጽ፡ ፋይናንሳዊ ዓመጽ ተባሒሉ እውን ይፍለጥ፡ ንኽልቲኡ ጽሩይ ገደባት፡
ኣብዚ ግዳይ ናይ ገዛእ ርእሱ ገንዘቡ ከየመሓድር ዝኽልከለሉ፡ ከምኡ’ውን ፋይናንሳዊ
ምጭብርባር ከጠቓልል ይኽእል። እቲ ገበነኛ ንስድራቤት ወይ ኣዝማድ እቲ ግዳይ
ሕፍረት ከስዕበሎም ዝኽእል ነገር ከም ዝገበረ ንኸይገለጸሎም ገንዘብ ክቕበል ምስ
ዝግደድ ፋይናንሳዊ ምጭብርባር ክኽሰት ይኽእል።

ጾታዊ ዓመጽ

ኣብ ትሕዝቶ ክብሪ፡ ዓመጽ፡ ምስ ቀረባ ዘመድ ዝግበር ጾታዊ ርክብ፡ መርመራ
ድንግልና፡ ምኽንሻብ፡ መጥባሕቲ ጓል ኣንስተይቲ፡ ከምኡ’ውን ጾታዊ ትንኮሳ ኣብነታት
ጾታዊ ዓመጽ እዮም። ቆልዑን ግዱድ መርዓን ብተደጋጋሚ ምስ ጾታዊ ዓመጽ
ዝተኣሳሰር እዩ።

ብፍላይ ኣብ ክብሪ ዝፍጸም ጾታዊ ዓመጽ ክልተ ወገን ክህልዎ ስለ ዝኽእል በዳሂ
ክኸውን ይኽእል እዩ። ግዳይ ገበን ኣብ ርእሲ’ቲ ጾታዊ ዓመጽ ዝበጽሖ፡ ስድርኡ፡ ኣዝማዱ
ወይ ማሕበረሰቡ ብዛዕባ’ቲ ግህሰት እንተፈሊጦም ተወሳኺ መቕጻዕቲ ክወርዶ ሓደጋ
ኣለዎ።

ምሳልያዊ ዓመጽ

ዝተፈላለየ ዓይነት ጉድኣት፡ ከም ናይ ሓደ ሰብ ንብረት ምዕናው ወይ ንእንስሳዊ ብጻዩ
ምጉዳእ፡ ኣብነታት ምሳልያዊ ዓመጽ እዩ። እዚ ተግባራት እዚ ብተደጋጋሚ ምስቲ ብስም
ክብሪ ኣብ ዝፍጸም ኣካላዊ ዓመጽ ዝርከብ ስርዓታዊ ባእታታት ይመስል።

ምስ ክብሪ ዝተተሓሓዘ ጭቆና ገበን እዩ

ብ1 ሰነ 2022 ኣብ ሽወደን ናይ ክብሪ ጭቆና ገበን ኮይኑ። ጭቆና ክብሪ ማለት ክብሪ
ሓደ ሰብ፡ ስድራቤት፡ ዘመድ ወይ ዝመሳሰል ጉጅለ ንምዕቃብ ወይ ንምምላስ ብዝብል
ዕላማ ዝፍጸም ዝተፈላለየ ገበናዊ ተግባራት የመልክት። ሓደ ሰብ እተወሰነ ዓይነት ገበን
እንተ ፈጺሙ እሞ እቲ ተግባር ክፍሊ ንጽህና ናይቲ ግዳይ ብተደጋጋሚ ዝጥሕስ
እንተድኣ ዀይኑ እሞ ርእሰ-ተኣማንነት ናይቲ ግዳይ ብኸቢድ ንምጉዳእ ዝዓለሙን
እንተኾይኖም፡ እቲ ገበነኛ እቶም ገበናት ብኽብሪ ድራኸ ከምዝተፈፀሙ ብምግማት
ካብ ሓደ ክሳብ ሽዱሽተ ዓመት ክእሰር ይኽእል።

እቲ ናይ ክብሪ ጭቆና ድንጋገ ንኹሉ ገበናት ኣይምልከትን እዩ። ናይ ክብሪ ጭቆና ክኾኑ
ዝኽእሉ ገበናዊ ተግባራት ኣብ ምዕራፍ 4 ዓንቀጽ 4 ናይ ገበናዊ ሕጊ ድንጋገ መቕጻዕቲ
ብዝርዝር ዝተገደቡ እዮም። ንጥሕሰት ምዕራፋት 3፣ 4፣ 6ን 12ን ሕጊ ገበን፣ ምዕራፍ 5፣
ዓንቀፅ 1 ወይ 2ን ዓንቀፅ 24 ናይቲ ሕጊ (1988:688)ን ብዛዕባ ክልከላ ርክብ ዝምልከት
እዩ። ስለዚ፡ ከም መጥቃዕቲ፡ ዘይሕጋዊ ምፍርራሕ፡ ጾታዊ ትንኮሳ፡ ከምኡ’ውን ዕንወት
ንብረት፡ ከምኡ’ውን ምጥሓስ ትእዛዝ ርክብ ዘይብሉ ገበናት ዝምልከት ክኸውን
ይኽእል።

ገበን ጭቆና ክብሪ ማለት ንኣብነት፡ ንኻልእ ሰብ ቀሊል ግህሰት፡ ዘይሕጋዊ ምፍርራሕን
ንብረት ዕንወትን ዘውረደ ሰብ፡ ብድሕሪ እቲ ገበናት ናይ ክብሪ ድርኺት እንተሃልዩ፡
ዝያዳ ከቢድ መቕጻዕቲ ክቕጻዕ ይኽእል እዩ።

እቲ ሓድሽ ገበን ኣብ ተደጋጋምን ስርዓታውን ጥሕሰት ኣብ ዝፍጸሙሉ እዋን ክውዕል
ኣለዎ። ይኹን እምበር፡ እቶም ኣዝዮም ከበድቲ ገበናት፡ ከም ቅትለት፡ ዓመጽ፡
ምኽንሻብ ብልዕቲ ደቂ ኣንስትዮ፡ ኣብ ገበን ጭቆና ክብሪ ንኽካተቱ ዝዓለሙ ኣይኮኑን።
ልክዕ ከምቲ ከቢድ ምፍራስ ሰላምን ከቢድ ምፍራስ ሰላም ደቂ ኣንስትዮን ክሳብ
ክንደይ ይሕዞ፡ ዝያዳ ከበድቲ ገበናት ድማ በበይኖም ክእለዩ ኣለዎም። በዚ ድማ
ገበነኛታት ብስርዓትን ብናይ ክብሪ ድራኸን ኣብ ዝተፈጸመ ውሑድ ከቢድ ገበናት
ብኽልቲኡ ናይ ክብሪ ጭቆናን ዓመጽን ክኽሰሱ ይኽእሉ። ዝያዳ ከበድቲ ገበናት ኣብ
ዝኽሰሱሉ ጉዳያት፡ እቲ ኣቐዲሙ ዝተኣታተወ ምኽንያት ንመቕጻዕቲ ገበናት ክብሪ
ንምውሳኽ እውን ኣብ ግብሪ ክውዕል ይኽእል እዩ፡ እቲ ጠቕላላ መቕጻዕቲ ድማ ክውስኽ
ይኽእል።

ግዱድ መርዓን መርዓ ቆልዑን

ብመሰረት ሕጊ ሽወደን፡ ንኻልእ ሰብ ኣገዲድካ ናብ ሓዳር ወይ ንሓዳር ዝመስል ዝምድና
ምግባር ዘይሕጋዊ እዩ። ገበን ግዱድ መርዓ እንተበዝሐ ናይ ኣርባዕተ ዓመት ማእሰርቲ
ዝቕጻዕ እዩ።

ብተወሳኺ ካብ 1 ሓምለ 2020 ጀሚሩ ኣብ ሽወደን መርዓ ቆልዑ ክልኩል እዩ። ስለዚ
ምስ ትሕቲ 18 ዓመት ዝዕድሚኡ ሰብ ሓዳር ወይ ሓዳር ዝመስል ርክብ ኣብ ሽወደን እቲ
ዝምድና ኣበይ ከም ዝተመስረተ ብዘየገድስ ዘይሕጋዊ እዩ። እቲ ቆልዓ ገበን ዝፍጽም
ዘይኮነስ እቲ ዓቢ ሰብ እዩ ነቲ ቆልዓ ናብ ሓዳር ወይ ተመሳሳሊ ዝምድና ክኣቱ ዘኽእሎ
ወይ ዝፈቅድ። ንቆልዓ ዝተመርዓወ ወይ መርዓ ዝሓሰበ እውን ብገበን በዳሊ እዩ።
መርዓ ቆልዑ እንተበዝሐ ንኣርባዕተ ዓመት ብማእሰርቲ ዝቕጻዕ ገበን እዩ።

ምኽንሻብ ደቂ ኣንስትዮ

ሕጊ ሽወደን፡ ኣብ ልዕሊ ብልዕቲ ናይቲ ዝተጎድአ ውልቀሰብ ንምቑራጽ ወይ ካልእ ቀዋሚ
ለውጢ ንምምጻእ ብዝብል ዕላማ ኣብ ግዳማዊ ስጋዊ ርክብ ደቂ ኣንስትዮ ምትእትታው
ይኽልክል። እቲ ግዳይ ነቲ ኣገባብ ይሰማማዕ ድዩ ኣይሰማማዕን ኣገዳስነት የብሉን።

ምኽንሻብ ደቂ ኣንስትዮ፡ ነቲ ግዳይ ከቢድ ጉድኣት ከብጽሓላ ዝኽእል ጎዳኢ ተግባር እዩ።
ሓደ ዕላማ ምኽንሻብ ደቂ ኣንስትዮ፡ ጾታኦም ምስ ቃንዛን ሕፍረትን ብምትእስሳር
ጾታዊ ርክብ ኣዋልድን ደቂ ኣንስትዮን ምቁጽጻር እዩ። ብተደጋጋሚ እቲ መስርሕ ብዘይ
መደንዘዚ እዩ ዝፍጸም።

ዝተፈላለየ መልክዕ ወይ ደረጃታት ምኽንሻብ ደቂ ኣንስትዮ(FGM) ኣሎ። ምሉእ ወይ
ብኸፊል ምእላይ ክሊቶሪስ ወይ ክሊቶራል ፎርስኪን እቲ ዝወሓደ ወራር ዘለዎ ዓይነት
ምኽንሻብ ይኸውን። እቲ ስዒቡ ዝመጽእ ዓይነት፡ ላብያታት እውን ምሉእ ብምሉእ
ወይ ብኸፊል ከም ዝተኣልየ የመልክት። ኣብቲ ኢንፊቡሌሽን ተባሒሉ ዝፍለጥ ሳልሳይ
ዓይነት፡ ኩሉ ግዳማዊ ኣካላት ስጋ ተኣልዩ፡ ኣብ ከባቢኡ ዘሎ ቲሹ ተመሊሱ ይስፈ፡
ንሽንቲን ደም ወርሓዊ ጽግያትን ዝኸውን ንእሽቶ ክፍቲ ጥራይ ይተርፍ።

ካልኦት ዓይነታት ምኽንሻብ ዝተፈላለዩ ዓይነታት ምቑራጽ፡ ምሕራር፡ ምንዳድ ወይ
"ምውጋእ" ይርከብዎም።

ኣዋልድን ደቂ ኣንስትዮን ብተለምዶ ቅድሚ ጾታዊ ርክብ ምፍጻሞን ምኽንሻብ
ይግበረሎም። ከም ሳዕቤኑ ድማ ህጻናት ምቅላዕ ልሙድ እዩ። ኣብ ልዕሊ ኣዋልድን ደቂ
ኣንስትዮን ምኽንሻብ ደቂ ኣንስትዮ ንምፍጻም ዝኾነ ሕክምናዊ መሰረት የለን።

ካልእ መግለጺታት ዓመጽን ጭቆናን

ምስ ክብሪ ዝተኣሳሰረ ዓመጽን ጭቆናን ብዙሕ ዝተፈላለየ መልክዕ ክሕዝ ይኽእል እዩ።
ብዘይካ ግዱድ መርዓን ምኽንሻብ ደቂ ኣንስትዮን ዝተፈላለየ ዓይነት ምፍርራሕን
ዓመጽን ከምኡ’ውን ዝተፈላለየ ዓይነት ግፍዒ ኣሎ።

ፈተነ ምቕያር

ኣብ ኣኽብሮት ዝመልኦ ሃዋህው ንዝነብሩ LGBTQI ሰባት፡ ጭቆና ካብቲ ውልቀሰብ
ብጭቡጥ ዝለለየሉ፡ ኣብ ዝተፈልየ ጾታዊ መንነት ወይ ጾታዊ ዝንባለ ተመርኲሶም
ክነብሩ ዝገብርዎ ጸቕጢ መልክዕ ክሕዝ ይኽእል። ኣብ ፈተነ ምልዋጥ፡ ስድራቤት ወይ
ኣዝማድ ኣንጻር ጾታ ዝምጥን መጻምድቲ ክመርጹ ይኽእሉ። ነቲ ተቓላዓይ ሰብ
ብዝተወሰነ ኣገባብ ከይክደን ወይ ምስ ዝተወሰኑ ሰባት ከይተሓባበር ምኽልካል እውን
ከጠቓልል ይኽእል።

ትምህርታዊ መገሻታት

ትምህርታዊ መገሻታት ዝበሃል፡ ስድራቤታዊ ወይ ሕብረተሰብኣዊ ስርዓታት ዘይሕልዉ
ህጻናትን መንእሰያትን ንምቁጽጻር ዝጥቀሙሉ ዓይነት ምስ ክብሪ ዝተኣሳሰር ወጽዓ
እዩ። እቲ ስድራቤት ወይ ካልእ ተመሳሳሊ ጉጅለ ሓደ ቆልዓ ወይ መንእሰይ ንኣብነት
ናብታ ወላዲ ዝመጸላ ሃገር ምስ ኣዝማዱ ወይ ካልኦት ኣባላት ናይቲ እኩብ ነቲ ቆልዓ
ብመሰረት ክብርታት ናይቲ እኩብ ከዕብይዎ ክለኣኽ ከም ዘለዎ ይውስን።

ምውጻእ ምኽልካል

ንሓደ ቆልዓ ናብ ወጻኢ ሃገር ከይወስዱን ንግዱድ መራዓ ወይ ድማ ምኽንሻብ
ከይቓልዑ ንምክልኻል ናይ ምውጻእ ክልከላ ክግበር ይከኣል እዩ።

ሓደ ቆልዓ ናብ ወጻኢ ሃገር ክውሰድ ወይ ካብ ሽወደን ክወጽእ ንዕላማ ናብ ሓዳር ወይ
ሓዳር ዝመስል ርክብ ወይ ምኽንሻብ ክግበር ዓቢ ሓደጋ እንተሃልዩ፡ ቦርድ ማሕበራዊ
ድሕነት ነቲ ቆልዓ ከይወጽእ ክኽልክል ከመልክት ይኽእል። እቲ ሕቶ ናብ ምምሕዳራዊ
ቤት ፍርዲ ዝቐርብ እዩ።

ኣብ ህጹጽ ጉዳያት፡ ኮሚተ ማሕበራዊ ድሕነት ግዝያዊ ናይ መገሻ ክልከላ ኣውጺኡ
ድሕሪኡ ናብ ምምሕዳራዊ ቤት ፍርዲ ክሕብር ይኽእል፡ እዚ ድማ እቲ ናይ መገሻ ክልከላ
ክግበር ኣለዎ ድዩ ኣይግባእን ይውስን።

ዝወጸ ናይ መገሻ ክልከላ፡ እቲ ክልከላ ገና ኣድላዪ ድዩ ኣይኮነን ንምፍላጥ ብቐጻሊ
ክግምገም ኣለዎ። እቲ ህጻን ኣብ ሓደጋ ምስ ዘይኣቱ እቲ ናይ መገሻ ክልከላ ክለዓል
ኣለዎ።

ብመሰረት ሕጊ (1990:52) ምስ ፍሉይ ድንጋገታት ኣብ ክንክን መንእሰያት፡ LVU፡
ምውጻእ ምውጻእ ምስ ምእላይ ወይ ካልእ ስጉምቲ ክውሃሃድ ኣየድልዮን እዩ።

ምስ ክብሪ ዝተኣሳሰሩ ምኽንያታት ንዝኸበደ መቕጻዕቲ

ካብ 1 ሓምለ 2020 ጀሚሩ ኣብ ሽወደን ብኽብሪ ንዝፍጸም ገበናት መቕጻዕቲ ክውስኽ
መሰረት ኣሎ። እዚ ማለት ኣብያተ ፍርዲ መቕጻዕቲ ሓደ ገበነኛ ክውስና እንከለዋ፡ እቲ
ገበን ዝፈጠሮ ድርኺት ክብሪ ሓደ ሰብ፡ ስድራቤት፡ ዘመድ ወይ ካልእ ተመሳሳሊ ጉጅለ
ንምዕቃብ ወይ ንምምላስ ድዩ ነይሩ ክሓስባ ኣለወን። ክቡር ድራኸ እንተዝህሉ ነይሩ
ካብቲ ኣብ ሕቶ ዝኣቱ ገበን ዝወሃብ ዝነበረ ዝኸበደ መቕጻዕቲ ከስዕብ ዝግባእ ዘጋድድ
ኩነታት እዩ።

ኣብያተ ፍርዲ ንሓደ ገበን ዝወሃብ መቕጻዕቲ ክውስኻ ምእንቲ፡ ሓደ ካብቲ ንገበን
ዝድርኽ ድርኺት ክብሪ ዘጠቓልል ምዃኑ እኹል እዩ። ከም ሳዕቤኑ ድማ ክብሪ ምዕቃብ
ወይ ምምላስ እቲ እንኮ ወይ ቀንዲ ድርኺት ናይቲ ገበን ክኸውን ኣየድልዮን እዩ።

ብኣንጻር እቲ መቕጻዕቲ ንምውሳኽ ዝቐረበ ምኽንያት፡ ምትእትታው ሓድሽ ገበን
ጭቆና ክብሪ፡ ፖሊስን ኣኽበርቲ ሕጊን ክብሪ ከም ድርኺት ኣብ ዘገልገለሉ ገበናት
ብዝያዳ ውጽኢታዊ መንገዲ ክምርምሩ የኽእሎም። እቲ ፍሉይ ገበን ነቲ ገበናት ክቡር
ድራኸ ነይሩ ድዩ ኣይነበረን ዝብል ሕቶ ኣብ ምሉእ መርመራ ክሕሰበሉን ክስነድን
የረጋግጽ።

ብሰንኪ ገበን ምስጓግ

ምስ ክብሪ ዝተኣሳሰር ገበን ዝፍጽም ሰብ ምስቲ ተሓታቲ ዝኾነሉ ገበን ዝመጣጠን
መቕጻዕቲ ኣብ ሓደጋ ይወድቕ። ንግዱድ መርዓ ወይ መርዓ ቆልዑ፡ እቲ ዝለዓለ
መቕጻዕቲ ኣርባዕተ ዓመት ማእሰርቲ እዩ። ንመገሻ ሓዳር ብጌጋ ምግላጽ ብዝብል ገበን፡
እቲ ዝለዓለ መቕጻዕቲ ክልተ ዓመት ማእሰርቲ እዩ። እቲ ሓድሽ ገበን ናይ ክብሪ ጭቆና
እንተነኣሰ ናይ ሓደ ዓመት እንተወሓደ ድማ ናይ ሽዱሽተ ዓመት ማእሰርቲ ዝቕጻዕ እዩ።
ንውሓት ግዜ ፍርዲ ገበናት ምኽንሻብ ደቂ ኣንስትዮ፡ ንእሽቶ ገበን ድዩ፡ ንቡር ደረጃ
ዘለዎ ገበን ወይ ከቢድ ገበን ምዃኑ መሰረት ብምግባር ይፈላለ እዩ። ንከቢድ ገበን
ዝለዓለ መቕጻዕቲ ዓሰርተ ዓመት ማእሰርቲ እዩ።

እቲ ገበነኛ ኣብ EEA ዘይነብር ወጻእተኛ እንተኾይኑ ካብ ሽወደን ክስጎግ ይኽእል። ሓደ
ሰብ ናብ ማእሰርቲ ከብጽሕ ብዝኽእል ገበን እንተተፈሪድዎ ካብታ ሃገር ክስጎግ ተኽእሎ
ኣሎ። ክብሪ ዘጠቓልል ገበን ተፈሪድዎ ዘሎ ወጻእተኛ ካብ ሽወደን ናይ ምስጓግ ሓደጋ
ኣለዎ።

እቲ ቤት ፍርዲ ገበን ዝፈጸመ ወጻእተኛ ክጥረዝ ኣለዎ ድዩ ኣይግባእን ኣብ ዝውስነሉ
እዋን፡ እቲ ውልቀሰብ ምስ ሕብረተሰብ ሽወደን ዘለዎ ርክብ ኣብ ግምት ከእቱ ኣለዎ።
ብተወሳኺ ኣብ እዋን ፍርዲ ቤት ፍርዲ ብሰንኪ እቲ ገበን ተኸሳሲ ካብ ሽወደን ምስጓግ
ይጽሎ ድዩ ኣይጽሎን ክምርምር ኣለዎ። እዚ ማለት ቤት ፍርዲ ፍሉይ ኩነታት እንተድኣ
ኣድልዩዎ ካብቲ ንገበን ዝተቐመጠ ፍርዲ ዝወሓደ ከቢድ ፍርዲ ክህብ ይኽእል ማለት
እዩ።