Ji bo kesên ber metirsiyê
Mafê her kesî heye ku bi xwe be û wek ku dixwaze bijî. Ev mafekî bingehîn e ku zarok û mezin wekhev xwediyê wan in. Ev yek ji bo her kesî derbas dibe, bêyî berçavgirtina pêwendiya malbatê an cihê jidayikbûn û terbiyetê.
Azadî ji bo tişta ku hûn dixwazin ew bin
Dêûbavan berpirsiyar in ku piştgirî û rêberiya zarokên xwe bikin da ku ew di jiyanê de biserkevin. Mafê dêûbavan heye ku li ser biryarên zarokên xwe xwedî nêrîn bin. Tişta ku dêûbav biryarên baş dihesibînin, dikare ji malbetek bo malbeta din cûda be. Dibe ku ew girêdayî paşxaneya dêûbavan be, wek kevneşopiyên ku ew pê re mezin bûne. Ne girîng e ku dêûbavên we çi nirx û kevneşopî hene heta ku hûn di zarokatiya xwe de bibin kesek ku hûn dixwazin bibin ew.
Zarok herçiqas mezin bibe, ew qas serxwebûn û cihê biryardanê heye. Şêyana nûciwanan ji bo qebûlkirina berpirsiyariya zêdetir di jiyan û biryarên xwe de li hember zarokên piçûk, aliyekî girîng ji rêwîtiya wan a berbi mezinbûnê de ye.
Di hin malbatan de zarok û nûciwan zêde azad nabin û ji ber vê yekê fezayê pêwîst ji bo ku bibin kesê ku dixwazin bibin, tune ne. Hin zarok û nûciwan di wê baweriyê de ne ku bi zêdebûna temen re azadiya wan kêm dibe û malbata wan nahêle ku ew biryarên serbixwe bidin. Dêûbavan dikarin biryar bidin ku zarokên wan çi li xwe bikin, biçin kîjan polan û bi kê re wext derbas bikin.
Fîlmek li ser şidet û zordestiya têkildarî namûsê (bi Swêdî)
Devin Rexvid li zanîngeha Stockholmê mamosteyek bilind û lêkolîner e. Di vê fîlmê de, ew rave dike ku şidet û zordestiya têkildarî namûsê çi ye, dikare ji çi pêk were û çawa dikare xwe nîşan bide. Ew herwusa behsa piştgirî û alîkariya ku ji bo kesên ziyanbar tê radest kirin, dike.
Mafê we heye ku hûn biçin dibistanê
Mafê zarok û nûciwanan heye ku perwerde bibin. Ev tê wê wateyê ku divê hemû zarok biçin dibistanê. Herwusa ev tê wê wateyê ku divê destûr ji hemû zarokan re were dayîn ku beşdarî hemû dersan bibin, her çend dêûbavên wan nexwazin jî. Li Swêdê tiştekî bi navê dibistana mecbûrî heye. Di çarçoveya perwerdehiya mecbûrî de, ji zarokxaneyê heta pola nehan pêwîst e ku zarok beşdarî hemû polan bibin. Hem dibistan hem jî dêûbavan berpirsiyar in ku zarok di hemû dersên dibistana seretayî de beşdar be.
Hin dêûbav naxwazin zarok û nûciwanên wan beşdarî hin dersan bibin. Ji bo nimûne, ew dikar jîmnastîka dibistanê an perwerdehiya zayendî be. Lê nabe dêûbavan pêşî ji çûna zarokên xwe bo dersê bigirin.
Azadiya avîndarbûna ji her kesê ku hûn dixwazin
Mafê her kesî heye ku ji kî bixwaze evîndar bibe. Herwusa ev tê vê wateyê ku hûn xwedî azadiya hilbijartinan in ku hûn çawa û bi kî re dixwazin bijîn. Nabe malbata we bikare hevjîn an hevodeyê we hilbijêrin. Malbata we nikare kontrol bike ku hûn bi kê re ne. Herwusa ji malbatê re qedexe ye ku ji we re bêje hûnê bi kî re bizewicin an jî li dijî daxwaza xwe mecbûrî bizewicin. Ew azadiya we heye ku hûn bixwe biryar bidin ka hûn dixwazin di pêşerojê de bizewicin û eger wusa be, hûn dixwazin bi kî re bizewicin.
Zewaca zarokan û zewaca bi zorê
Eger ji ber ku dêûbavanê te yan jî kesekî din ji te bixwaze tu li dijî daxwaza xwe bizewice, ew zewaca bi dilxwazî nayê hesibandin. Nayê qebûlkirin ku kesek zextê li we mecbûr bike, çi bi gefxwarinê an bi şidetê, hem jî ji bo nimûne bi hewldana ku hûn xwe sûcdar bikin eger hûn daxwazên wan pêk neynin.
Herwusa qedexe ye ku dêûbavanê te yan jî kesên din li welatekî din bi te re bizewicin. Ferq nake eger li ew welatî jî destûr were dayîn. Hem zewaca zarokan û hem jî zewaca mecbûrî li Swêdê sûc in. Herwusa plankirin û amadekirina ji bo zewaca zarokan yan pêkanînê wê yekê li dijî daxwaza wan jî sûc e.
Eger tu ji zewaca xwîşkek an bira, kurmam an hevalek xwe ditirsî, divê tu ji yekî ku pê bawer dikî vebêjî. Her kesê ku di bin xetera zewaca mecbûrî de ye, maf heye ku piştgirî û alîkariyê ji civakê werbigire. Polîs û xizmetên civakî dikarin piştgirî û alîkariyê bidin.
Eger hûn nizanin bi kî re têkilî daynin, hûn dikarin bi rêxistinên wekî navenda pêşwaziyê ya Linnamottagningen, stargeha jinan a Somaya û stargeha jinan an Terrafem re têkilî daynin, yên ku piştgiriyê didin kesên ku di bin xetera zewacê de ne an jî rastî zordestî û şideta têkildarî namûsê tên. Xebatên Terrafem dikarin gelek zimanan piştgirî bikin.
Eger polîs biguman be ku malbatek ji bo zewaca mecbûrî an jî zarokek plan û amadekariyê dike, divê lêpirsînê bidin destpêkirin. Ev rast e bêyî ku were berçav girtin ka kê sûcê ji polîs re ragihandiye û her çend mexdûr nexwaze bûyerê ragihîne jî. Têkildarî lêpirsînê, nirxandinek tête kirin ku diyar bike ku mexdûr dibe ku hewceyê kîjan parastinê be.
Mafê xwedîbûna zayendaya xwe
Di malbatên ku li gorî pîvanên namûsê têne kontrol kirin, bi giştî zarok û nûciwan zayendiya xwe bi rêkûpêk dikin. Malbat diyar dike ku zarok û nûciwanên malbatê dikarin bi kê re têkilî bikin. Di gelek malbatan de ji bilî heteroseksueliyê meylên zayendî ji ber kontrolê nayên qebûlkirin. Di encamê de, gelek kesên ku xwe wek hevzayend, nêrûmê, transgender an hevregezxwazî didin nasîn, neçar dimînin ku meyla xwe ya zayendî ji malbatên xwe veşêrin da ku ji zordestî, tehdît û şidetê dûr bikevin.
Malbat dikare zarok û nûciwanên ku bi cinsiyeta xwe dijîn bi tehdîdên dûrxistina wan ji malbatê, li darxistina zewacên mecbûrî an jî hewldana guherandina wan bi îstîsmara zayendî ceza bike. Hewldana veguhertinê demêk pê tê ku kesek neçar dibe an jî bibandor dibe ku meyla xwe ya zayendî, nasnameya zayendî, an îfadeya zayenda xwe biguherîne. Ev bi rêya tişta ku jê re "dermankirinê" wekî derûndermanî an derman tê gotin, pêk tê.
Kesên ku nikarin nasnameya xwe an jî zayenda xwe ji ber kontrola malbatê an jî eqrebeya xwe biparêzin, dibe ku hewceyê piştgiriya polîs û xizmetên civakî bibin. Eger hûn xwe di xetereyê de hîs bikin an jî eger hûn li ser kesek din bi fikar in, bi polîs re têkiliyê bikin. Di rewşeke acîl de, divê hûn bi 112 re telefon bikin. Eger talûkeya lezgîn tunebe, hûn dikarin herin binkeya polîsan an jî li ser 114 14 telefonî polîs bikin.
Eger pêdiviya we bi piştgirî û şêwirmendiyê hebe, hûn dikarin bi navenda pêşwaziya RFSL Stödmottagning re têkilî daynin. Herwusa hûn dikarin bi piştgiriya Save the Children re têkilî daynin evîn belaş e.
Parastina li hember sinetkirina jinan
Di hin malbatên ku di çanda namûsê de dijîn sinetkirina jinan ji bo kontrolkirina zayendîtiya keç û jinan tê bikaranîn. Li Swêd plankirin û pêkanîna sinetkirina jinan neqanûnî ye û kesên ku vê dikin dikarin bên ceza kirin. Ew yek ne tenê li Swêdê neqanûnî ye, herwusa neqanûnî ye ku zarokekî bişînin welatekî din ku li wir were sinetkirin. Ne girîng e ku sinetkirina jinan li welatê meqsed qanûnî be yan na.
Sinetkirina jinan pêk tê ji jêkirina tev yan jî beşek ji labên derve, labika hundir an jî kilîtora ji endama guhnelî a keçikê. Sinetkirina jinan ji bo mexdûran zerar e û xeterek gengaziye. Kesên ku hatine sinetkirin, dibe ku bandorên cûrbecûr yên laşî tecrûbe bikin, ku hin ji wan dibe ku di jiyana wan de bimîne.
Ev mafek mirovî ye ku zarok rastî tu tundiyê neyê. Sinetkirina jinan nîşaneya tundiyê ye. Ev hem şideta fizîkî û hem jî şideta derûnî ye ji ber travmaya ku mexdûr di encama zirarê de tecrûbe dike. Sinetkirin herwusa dikare bibe şideteke zayendî ya ku ji bo kontrolkirina zayendî pêk tê.
Nimûneyên pirsgirêkan wusa ne:
- Hebûna têkiliya seksê dijwar û bi êş e,
- ku pirsgirêkên mirov bi êşa xwînrêjiya mehane û bêhna ne xweş re heye,
- ku birînên sinetkirinê nerehetî tînin û rûniştinê dijwariyê dikin
- ku mirov di mîzkirinê de dijwariyê dikişîne.
Sinetkirina jinan herwusa ji ber tirsa mexdûran û bîranînên nexweş ên vê pêvajoyê dibe sedema pirsgirêkên derûnî.
Peymana Mafên Zarokan
Peymana Mafên Zarokan peymanek e ku di qanûnên Swêdê de cih girtiye. Peymana Mafên Zarokan bêyî berçavgirtina temen, netew û cihê rûniştinê ji bo hemû zarokan wekhev e. Hemû kesên di bin 18 saliyê de zarok in.
Di hemû biryarên ku bi zarokî ve girêdayî ne, divê berjewendiyên herî baş ên zarok werin berçavgirtin. Ev di Xala 3 ya Peymana Mafên Zarokan de cih girtiye û yek ji Binemayên bingehîn ên Peymanê ye.
Xala 12-an dibêje ku zarokên ku têra xwe gihîştî ne ku ramanên xwe ava bikin, xwedî maf in ku bi azadî nêrînên xwe li ser mijarên ku bandorê li wan dikin bînin eziman. Her ku temen û asta mezinbûna zarokî zêde dibe, divê nêrînên zarok bandorek mezin li ser jiyana zarokî bixwe bike.
Xala 19 a Peymana Mafên Zarokan ji Dewletên Peymandar daxwaz dike ku ji bo parastina zarokan ji tundûtûjiya laşî an derûnî, zirar, destdirêjî, paşguhkirin, destdirêjî an îstismarkirin, bi taybet îstîsmara zayendî, hemû tedbîrên guncaw berçav bigirin.
Wekî din, Peymana Mafên Zarokan xistina zarokan li ber kiryarên ziyanbar, qedexe dike.
Zarokên ku ji hawîrdora xwe ya malê mecbûrî derkeve divê mafê parastin û piştgiriya taybet ji aliyê dewletê ve hebe û Dewletên Peymandar jî divê piştrast bikin ku lênêrîna cihgir radest dibe. Ev di Xala 20-an de diyar dike.
Alîkarî berdest e
Mafê zarok û nûciwanan heye ku ji ber ku ew biwe ne, neyên ceza kirin. Cezakirina kesekî ji ber ku qaîdeyên malbatê meyla wî/wê ya zayendî, cil û berg, an hilbijartina hevalan napejirîne, nayê qebûlkirin û dibe ku neqanûnî be. Eger hûn hest dikin ku hûn ji aliyê endamek malbatê an eqrebeyek ve têne kontrol kirin an tehdîd kirin, an eger hûn ji yekî din ditirsin, ew tê alîkar be ku hûn bi yekî ku hûn pêbawer in re bawer bikin.
Eger hûn nexwazin an jî nikaribin bi hevalek nêzîk an endamek malbatê re bipeyivin, hûn dikarin bi rêxistinek ku alîkariya wan kesan dike ku malbat wan kontrol an tehdîd dikin re têkilî daynin. Li jêr agahiyên têkiliyê ji bo karsaziyên cihêreng ên ku dikarin alîkarî û piştgirî radest bikin hene.
Eger hûn difikirin ku hûn bûne qurbaniya sûc, hûn dikarin bi hejmara 114 14 bi polîs re têkilî daynin an jî biçin navendek polîs. Eger hûn di xetereya lezgîn de ne, divê hûn bi hejmara acîla 112 re telefon bikin. Ne pêwîst e ku hûn bizanibin ku tiştê qewimî sûc bûy yan na; berpirsiyariya polîs e ku lêkolîna rapora we bike.
Hertim hûn dikarin alîkarî û parastinê ji polîs an jî xizmetên civakî yên şaredariya ku hûn lê dijîn bixwazin.
Her kesê ku bûye qurbanê tawanekê, mafê tezmînatê heye, û ev jî we wek mexdûrê sûcên têkildarî namûsê nav xwe digire. Di encama zêdekirina qanûnên vê dawiyê de, niha mimkun e ku ji bo tawanên ku ji ber hesta namûsê pêk hatine, tazmînatek zêdetir ji dema ku tawan di çarçoveya namûsê de cih negire, werbigirin.
Li vir hûn dikarin piştgirî û alîkariyê bibînin
Desthilatdariya polîs
Piştî wergirtina rapora sûcên hatine ragihandin, desthilatdariya polîs lêkolînê li ser wan dike. Eger hewcedariya we bi yekî heye ku li ser tiştên ku we jiyaye pê re biaxive, herwusa ew dikarin we bişînin ser çalakiyên din. Polîs dikare te biparêze, eger tu rastî tehdîd û tundûtûjiyê werî.
Xizmeta Civakî
Xizmetên civakî yên her şaredariyê berpirsiyar in ku alîkarî û piştgiriyê bidin mexdûrên sûc û malbatên wan. Li jêr lînka malpera şaredarî û herêmên Swêdî heye ku agahiyên pêwendiya şaredariya we nav de heye.
Xeta telefona piştgiriya GAPF
Komeleya Neteweyî ya Qet Pella û Fadime Ji bîr Neke, GAPF, bi rêya xeta xwe ya alîkariyê piştgirî û şîretan pêşkêş dike. Ew li seranserê salê 24/7 vekirî ye. Kesên ziyanbar û eqrebe û pispor dikarin ji xeta alîkariyê piştgiriyê bistînin. Ev navenda piştevaniyê ji ew kesan pêk hatiye ku adetî danûstandina gel kesên birûmet kirine. Têkiliya bi ew xeta lezgîn re belaş e, hûn dikarin nenas bimînin, û karmendên piştgirî mecbûr in ku nepenîtiyê biparêzin.
Navenda Pêşwaziya Linnamottagningen
Navenda pêşwaziyê ya Linnamottagningen navendeke pêşwaziyê ye ji bo nûciwanên ku rastî şidet û zordestiya têkildarî namûsê hatine, yan jî zewicîne yan jî li dijî daxwaza xwe di bin metirsiya zewacê de ne. Navenda pêşwaziyê dikare hem bi hişk û hem jî dem-dirêj bibe alîkar. Navenda Pêşwaziyê belgeya LGBTQI heye û navendek çandî ye. Navenda pêşwaziyê ya Linnamottagningen dikare pisporên ku bi kesên ziyanbar re rûbirû bibin jî şîret bike. Navenda pêşwaziyê têlefonek acîl ya neteweyî heye.
Piştgiriya axavtina Evînê belaş e
Rädda Barnen axavtinek piştgirî ya bi navê Evîn belaş e, dimeşîne. Ev axavtin ji zarok û nûciwanên ku li ser gelek mijarên girêdayî namûsê li piştgirî û rêberiyê digerin, pêşkêş dibe. Axavtin ji aliyê kesên bêy-qezenc ve tê meşandin. Li vir zarok û nûciwan dikarin li ser maf, şidet û zordestiya têkildarî namûsê, sînordarkirin û zewacên mecbûrî û mijarên din pirsan bikin.
Navenda Pêşwaziya RFSL Stödmottagning
Navenda pêşwaziyê RFSL Stödmottagning ji bo kesên LGBTQ yên ku rastî tacîz, tehdîd û şidetê hatine, çalakiyên piştgiriyê pêşkêş dike. Eqrebe û hevalên kesên tundûtûjî yê LGBTQ û herwusa pisporên ku di komên hedef de cih digirin jî tên pêşwazî kirin. Têkiliya bi navenda piştevaniyê re belaş û nenas e.
Sitargeha jinan û stargeha keçan a Somaya
Sitargeha û Penaberiya Keçan a Somaya rêxistinek bêy-qezenc e ku alîkariya keç, jin û kesên LGBTQI dike, yên ku bi paşxanek biyanî bin metirsiya şideta hevjînê nêzîk de ne yan jî di hawîrdorek birûmet de dijîn. Xizmetên pirzimanî yên Somaya pêk tên ji xetek alîkariyê, piştgiriya axavtinê, cihê stargeh û navendek çalakiyê hene. Karmend xwedî tecrûbeyek berfireh in di warê alîkarîkirina kesên ku hewcedarê parastinê ne û ji bindestî û tundûtûjiyê direvin.
Terrafem
Terrafem rêxistinek bêy-qezenc e ku azadiya keç û jinan ji tundiya mêran diparêze. Terrafem ji bo keç û jinên biyanî xeteke netewayetî heye û bi kesên bêpar ji welat û zimanên cuda re têkilî heye. Wekî din, Terrafem xizmetek qanûnî ya li ser têkiliyê û xizmetê jinan pêşkêşî dike.
Mafên keçan di civakê de, TRIS
TRIS rêxistinek bêy-qezenc e ku li dijî şidet û zordestiya têkildarî namûsê şer dike. TRIS alîkariya mezinan û herwusa zarok û nûciwanên ku di bin xetereya şidet û zordestiya têkildarî namûsê de ne an jî di bin xetereya tundûtûjiyê de ne. Li TRIS, pisporî di radestkirina hewcedariyên zarok û nûciwanên bi astengiyên mejî de heye. TRIS di nava xizmetên din de têlefonek piştgirî, TRIS Hotline, pêşkêş dike. Rêxistin herwusa dikare ji bo kesên ziyanbar cihên demkî an stargeh radest bike.
The Foreign Ministry's helpline
Kampanya agahdarkirinê û materyalan
Di Hezîrana 2022-an de, kampanyayek agahdarkirina neteweyî di çarçoveya qanûnî û alavên ji bo tekoşîna li dijî şidet û zordestiya têkildarî namûsê hate destpêkirin. Kesên mebesta zarok û nûciwanên ziyanbar, malbat û hevalên wan, û herwusa pisporên ku bi zarok û nûciwanan re dixebitin, bûn. Naverok dikare ji hedersfortryck.se were daxistin û li ser gelek kanal û cihazan berdest e. Kampanya dikare li ser medyayên civakî, bîllboardên dîjîtal û veguheztina giştî ya li bajarên mezin were dîtin.